CHƯƠNG 5. KỊCH BẢN BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU CHO VIỆT NAM

Việt Nam ký kết Công ước khung của LHQ về BĐKH (UNFCCC) năm 1992 và phê chuẩn vào ngày 16 tháng 11 năm 1994.  Kể từ đó rất nhiều chương trình, dự án về BĐKH đã được phát triển, thực thi ở Việt Nam.  Đối với các kịch bản BĐKH, có thể kể đến 3 mốc quan trọng là: các kịch bản năm 1994, các kịch bản năm 1998 và các kịch bản năm 2009. Các mục dưới đây sẽ lần lượt trình bày một số nét chính của các kịch bản này.

5.1 Kịch bản biến đổi khí hậu năm 1994

Năm 1994, dựa trên kịch bản BĐKH phát triển bởi Tổ chức Nghiên cứu khoa học và công nghiệp của khối thịnh vượng chung Úc (CSIRO) năm 1992, các nhà khoa học tham gia dự án “Biến đổi Khí hậu ở Châu Á” tài trợ bởi Ngân hàng Phát triển Châu Á ADB đã phát triển kịch bản BĐKH đầu tiên cho Việt Nam (gọi là kịch bản BĐKH 1994) [Asian Development Bank, 1994].  Kịch bản đưa ra những dự tính thay đổi của một số yếu tố khí hậu Việt Nam thời kỳ 2010 và 2070 so với thời kỳ 1990.

Theo kịch bản này, khí hậu Việt Nam thời kỳ 2070 được dự tính có những biến đổi rõ rệt so với thời kỳ 1990:

-   Nhiệt độ sẽ tăng từ 1,2°C đến 4,5°C ở phía Bắc và từ 0,5°C đến 3,0°C ở phía Nam,

-   Lượng mưa nhìn chung sẽ tăng từ 0 đến 10% trong mùa mưa và tăng hoặc giảm đến 10% trong mùa khô.  Riêng đối với Bắc Trung Bộ và Nam Trung Bộ, lượng mưa có thể giảm tới 5% hoặc tăng tới 10% trong mùa mưa và tăng từ 0 đến 10% trong mùa khô,

-   Mực nước biển sẽ dâng trong khoảng từ 15 đến 90 cm.

Các mức thay đổi cụ thể được đưa ra trong các Bảng từ 5.1 đến 5.4.

Bảng 5.1 Nồng độ CO2 (theo đơn vị ppm)

Về lượng mưa:

-       Lượng mưa mùa khô có thể giảm ở hầu hết các vùng khí hậu của nước ta, đặc biệt là các vùng khí hậu phía Nam. Lượng mưa mùa mưa và tổng lượng mưa năm có thể tăng ở tất cả các vùng khí hậu.

-       Theo kịch bản phát thải thấp (B1): Vào cuối thế kỷ 21, lượng mưa năm có thể tăng khoảng 5% ở Tây Bắc, Đông Bắc, Đồng bằng Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ và từ 1 - 2% ở Nam Trung Bộ, Tây N guyên, Nam Bộ so với trung bình thời kỳ 1980 – 1999 (Bảng 5.9). Lượng mưa thời kỳ từ tháng III đến tháng V sẽ giảm từ 3-6% ở các vùng khí hậu phía Bắc và lượng mưa vào giữa mùa khô ở các vùng khí hậu phía Nam có thể giảm tới 7-10% so với thời kỳ 1980-1999. Lượng mưa các tháng cao điểm của mùa mưa sẽ tăng từ 6 đến 10% ở cả bốn vùng khí hậu phía Bắc và Nam Trung Bộ, còn ở Tây Nguyên và Nam Bộ chỉ tăng khoảng 1% so với thời kỳ 1980-1999.

-       Theo kịch bản phát thải trung bình (B2): Vào cuối thế kỷ 21, lượng mưa năm có thể tăng khoảng 7 - 8% ở Tây Bắc, Đông Bắc, Đồng bằng Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ và từ 2-3% ở Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Nam Bộ so với trung bình thời kỳ 1980 - 1999 (Bảng 5.10). Lượng mưa thời kỳ từ tháng III đến tháng V sẽ giảm từ 4-7% ở Tây Bắc, Đông Bắc và Đồng bằng Bắc Bộ, khoảng 10% ở Bắc Trung Bộ, lượng mưa vào giữa mùa khô ở các vùng khí hậu phía Nam có thể giảm tới 10-15% so với thời kỳ 1980-1999. Lượng mưa các tháng cao điểm của mùa mưa sẽ tăng từ 10 đến 15% ở cả bốn vùng khí hậu phía Bắc và Nam Trung Bộ, còn ở Tây Nguyên và Nam Bộ chỉ tăng trên dưới 1%.

-       Theo kịch bản phát thải cao (A2): Vào cuối thế kỷ 21, lượng mưa năm có thể tăng so với trung bình thời kỳ 1980 - 1999, khoảng 9 - 10% ở Tây Bắc, Đông Bắc, 10% ở Đồng bằng Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ, 4 - 5% ở Nam Trung Bộ và khoảng 2% ở Tây N guyên, Nam Bộ (Bảng 5.8). Lượng mưa thời kỳ từ tháng III đến tháng V sẽ giảm từ 6-9% ở Tây Bắc, Đông Bắc và Đồng bằng Bắc Bộ, khoảng 13% ở Bắc Trung Bộ, lượng mưa vào giữa mùa khô ở Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Nam Bộ có thể giảm tới 13-22% so với thời kỳ 1980-1999. Lượng mưa các tháng cao điểm của mùa mưa sẽ tăng từ 12 đến 19% ở cả bốn vùng khí hậu phía Bắc và Nam Trung Bộ, còn ở Tây Nguyên và Nam Bộ chỉ vào khoảng 1-2%.

Bảng 5.9 Mức thay đổi lượng mưa năm (%) so với thời kỳ 1980-1999 theo kịch bản phát thải thấp (B1).

Bảng 5.10 Mức thay đổi lượng mưa năm (%) so với thời kỳ 1980-1999 theo kịch bản phát thải trung bình (B2.)

Bảng 5.11 Mức thay đổi lượng mưa năm (%) so với thời kỳ 1980-1999 theo kịch bản phát thải cao (A2).

Kịch bản nước biển dâng:

Các kịch bản nước biển dâng cho Việt Nam được tính toán theo kịch bản phát thải thấp nhất (B1), kịch bản phát thải trung bình (B2) và kịch bản phát thải cao nhất (A1FI). Kết quả tính toán theo các kịch bản cho thấy vào giữa thế kỷ 21 mực nước biển có thể dâng thêm 28 đến 33cm và đến cuối thế kỷ 21 mực nước biển dâng thêm từ 65 đến 100cm so với thời kỳ 1980-1999 (Bảng 5.12).

Bảng 5.12 Mực nước biển dâng (cm) so với thời kỳ 1980-1999

Dựa trên các kịch bản nước biển dâng, bản đồ ngập lụt đã được xây dựng, bước đầu là cho khu vực Thành phố Hồ Chí Minh và khu vực đồng bằng sông Cửu Long dựa trên các bản đồ địa hình tỷ lệ 1/2000 và 1/5000 đối với khu vực Thành phố Hồ Chí Minh; tỷ lệ 1/5000 và mô hình số độ cao độ phân giải 5×5m đối với khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Mực nước biển bình quân của khu vực được tính toán dựa trên số liệu mực nước triều thực đo tại Vũng Tàu (giai đoạn 1979-2007). Trong tính toán chưa xét đến các yếu tố tác động của sóng, thủy triều, nước dâng do bão, lũ và các cơ chế thuỷ động lực khác.

Như vậy,các kịch bản BĐKH, nước biển dâng cho Việt Nam đã được xây dựng theo các kịch bản phát thải KNK khác nhau là: thấp, trung bình và cao. Kịch bản công bố năm 2009 đã nhận xét rằng “với cơ cấu kinh tế không đồng nhất giữa các khu vực trên thế giới như hiện nay, cộng với nhận thức rất khác nhau về BĐKH và quan điểm còn rất khác nhau giữa các nước phát triển và các nước đang phát triển, đàm phán quốc tế về BĐKH nhằm ổn định nồng độ KNK, hạn chế mức độ gia tăng nhiệt độ ở mức dưới 2^oC gặp rất nhiều trở ngại, kịch bản phát thải thấp (B1) có rất ít khả năng trở thành hiện thực trong thế kỷ 21”.  Tuy nhiên, cũng cần thừa nhận rằng nhân loại cũng đang rất nỗ lực trong phát triển công nghệ thân thiện với môi trường, liên kết chống lại BĐKH, đo đó có thể hy vọng rằng những kịch bản phát thải cao (mô tả một thế giới không đồng nhất ở quy mô toàn cầu, có tốc độ tăng dân số rất cao, chậm đổi mới công nghệ  hoặc sử dụng tối đa năng lượng hóa thạch) sẽ có rất ít khả năng xảy ra. Vì thế, kịch bản BĐKH, nước biển dâng đối với Việt Nam được Bộ Tài nguyên và Môi trường khuyến nghị sử dụng trong thời điểm hiện nay là kịch bản ứng với mức phát thải trung bình.

Theo lộ trình cập nhật đã được xác định rõ trong Chương trình Mục tiêu Quốc gia ứng phó với BĐKH [Bộ Tài nguyên và Môi trường, 2008], việc cập nhật các kịch bản biến đổi khí hậu, nước biển dâng cho Việt Nam sẽ tiếp tục được thực hiện. Các kết quả của lần cập nhật thứ nhất (2011) sắp được công bố (so với thời điểm tháng 9 năm 2011). Đến năm 2015, các kịch bản biến đổi khí hậu ở Việt Nam, đặc biệt là nước biển dâng sẽ tiếp tục được cập nhật.